ਇਹ ਸੜਕ ਪਾਰ ਕਰਦਾ ਬੁਢਾਪਾ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਲਗਨ ਅਤੇ ਬੁਢਾਪੇ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਸੜਕ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੂੰ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਨਿਰਬਲਤਾ ਅਤੇ ਆਦਰ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਦੀ ਅਸੀਸ ਦੇਣ ਦੀ ਪਿੱਛੇ ਲੇਖਕ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚੀ ਖੁਸ਼ੀ ਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣ ਵਿੱਚ ਹੈ।
ਲੇਖਕ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਅਤੇ ਕਵੀ ਦੋਸਤ ਵਰਿਆਮ ਅਮਰ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਰਾਹੀਂ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੁਢਾਪੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਸਮਾਜ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਿਰਧ-ਘਰਾਂ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਲੇਖਕ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਇਕ ਆਦਰਸ਼ ਰੂਪ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਖੁਸ਼ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
1. ਸੜਕ ਪਾਰ ਕਰਦਾ ਬੁਢਾਪਾ ਦਾ ਆਰੰਭਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼: ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੂੰ ਸੜਕ ਪਾਰ ਕਰਵਾਉਣਾ
• ਲੇਖਕ ਨੇ ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦਾ ਨਿਰਬਲ ਹੱਥ ਫੜਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਸੜਕ ਪਾਰ ਕਰਾਈ।
• ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੇ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਦੀ ਅਸੀਸ ਦਿੱਤੀ।
• ਨਿਬੰਧ ਦਾ ਆਦਿ ਭਾਗ ਬਹੁਤ ਨਾਟਕੀ ਤੇ ਖਿੱਚ ਭਰਿਆ ਹੈ।
ਨਿਬੰਧ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਲੇਖਕ ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦਾ ਹੱਥ ਫੜ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਸੜਕ ਪਾਰ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਜ਼ੁਰਗ, ਜਿਸਨੂੰ ਲੇਖਕ ਇੱਕ ‘ਯੁਗ-ਨਿਰਮਾਤਾ’ ਵਜੋਂ ਦੇਖਦਾ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਅਸੀਸ ਦਿੰਦਾ ਹੋਇਆ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ: “ਜਿਉਂਦਾ ਰਵੇਂ। ਵੱਡੀਆਂ ਉਮਰਾਂ ਮਾਣੇ।”। ਇਹ ਆਰੰਭਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾਟਕੀ ਅਤੇ ਖਿੱਚ ਭਰਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਰਚਨਾ-ਝਲਕਾ ਨਿਬੰਧ ਵਜੋਂ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
2. ਲੇਖਕ ਵੱਲੋਂ ਅਸੀਸ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਅਤੇ ‘ਬਦਅਸੀਸ’ ਦਾ ਸੰਕਲਪ
• ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦੀ ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਦੀ ਅਸੀਸ ਨੂੰ ‘ਬਦਅਸੀਸ’ ਕਿਹਾ।
• ਲੇਖਕ ਸੜਕ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਆਸਰਾ ਉਡੀਕਣ ਨਾਲੋਂ ਤੁਰਦਿਆਂ-ਫਿਰਦਿਆਂ ਹੀ ਚਲਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ।
• ਲੇਖਕ ਦੇ ਇਸ ਕਥਨ ‘ਤੇ ਬਾਬਾ ਮੁਸਕਰਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਚਿਹਰੇ ‘ਤੇ ਤਨਜ਼ (ਵਿਅੰਗ) ਦਾ ਭਾਵ ਦਿਸਿਆ।
ਬਜ਼ੁਰਗ ਵੱਲੋਂ ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਦੀ ਅਸੀਸ ਸੁਣਨ ‘ਤੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਉਸ ਨਿਤਾਣੇ ਮੂੰਹ ਵਲ ਤਕ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਇਹ ‘ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਮਾਣਨ ਦੀ ਬਦਅਸੀਸ ਨਾ ਦੇਵੇ। ਲੇਖਕ ਆਪਣੀ ਇਹ ਇੱਛਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸੜਕ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਕੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਆਸਰਾ ਉਡੀਕਣ ਨਾਲੋਂ ਤੁਰਦਿਆਂ-ਫਿਰਦਿਆਂ ਹੀ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਚਲਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਇਸ ਭਾਵੁਕ ਗੱਲ ਨੂੰ ਸੁਣ ਕੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਮੁਸਕਰਾ ਪਿਆ, ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਚਿਹਰੇ ਉੱਪਰ ਇੱਕ ਤਨਜ਼ ਦਾ ਭਾਵ ਇੰਦਰ-ਧਨੁਸ਼ ਵਾਂਗ ਫੈਲ ਗਿਆ।
3. ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਅਤੇ ਬੁਢਾਪੇ ਦੀ ਸਾਰਥਕਤਾ
• ਲੇਖਕ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
• ਇਹ ਕੰਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ, ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਆਨੰਦ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
• ਬੁਢਾਪਾ ਉਹ ਸਮਾਂ ਹੈ ਜਦੋਂ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਬਣਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਲੇਖਕ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਖੁਸ਼ੀ ਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਨਾਲ ਬਤੀਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ਬੁਢਾਪਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸਮਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਬਣੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
4. ਲੇਖਕ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਅਤੇ ਕੰਮ ਦਾ ਮਹੱਤਵ
• ਲੇਖਕ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਸੇਵਾ-ਮੁਕਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।
• ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਕੰਮ ਛੱਡਣ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਮੌਤ ਦਾ ਬੂਹੇ ਉੱਤੇ ਆ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਣਾ।
• ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਮ-ਮਿੱਤਰ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕੰਮ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ।
ਲੇਖਕ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰੀ ਸੇਵਾ-ਮੁਕਤ ਹੋਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਦਾ ਇਕਰਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਹ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਛੱਡ ਦੇਣਗੇ, ਉਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਬੂਹੇ ਉੱਤੇ ਆ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਮ-ਮਿੱਤਰ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਵੀ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਇਹੋ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕੰਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
5. ਕਵੀ ਵਰਿਆਮ ਅਮਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦਾ ਸਜੀਵ ਚਿੱਤਰਨ
• ਵਰਿਆਮ ਅਮਰ ਦੇ 80-82 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਕਾਰੀਗਰ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
• ਉਹ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਤੀਹ ਵਰ੍ਹੇ ਗੁਜ਼ਾਰ ਕੇ ਆਏ ਸਨ ਅਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਰੁਪਏ ਕਮਾਏ ਤੇ ਖ਼ਰਚ ਕੀਤੇ ਸਨ।
• ਉਹ ਹੁਣ ਵੀ ਕੌਲਸਰ ਕੋਲ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਦੁਕਾਨ ‘ਤੇ ਚੌਕੀਆਂ, ਪਾਵੇ ਤੇ ਚਕਲੇ ਆਦਿ ਬਣਾ ਕੇ ਵੇਚਦੇ ਹਨ।
ਲੇਖਕ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਕਵੀ ਦੋਸਤ ਵਰਿਆਮ ਅਮਰ ਦੇ 80-82 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਜ਼ੁਰਗ ਘਰੋਂ ਲਟਬੌਰੇ ਹੋ ਕੇ ਨਿਕਲ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਤੀਹ ਵਰ੍ਹੇ ਗੁਜ਼ਾਰ ਕੇ ਆਏ ਸਨ। ਉਹ ਇੱਕ ਨੰਬਰ ਦੇ ਕਾਰੀਗਰ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਰੁਪਏ ਕਮਾਏ ਅਤੇ ਖ਼ਰਚ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਹੁਣ 80-82 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਹ ਕੌਲਸਰ ਕੋਲ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਦੁਕਾਨ ਉੱਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਚੌਕੀਆਂ, ਪਾਵੇ, ਤੇ ਚਕਲੇ ਆਦਿ ਬਣਾ ਕੇ ਵੇਚਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸ਼ਾਮ ਜੋਗੀ ਸਬਜ਼ੀ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਫਲ ਵੀ ਲੈ ਆਉਂਦੇ ਸਨ, ਜੋ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣ ਨਾਲ ਬੁਢਾਪਾ ਵੀ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
6. ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਿਰਧ-ਘਰਾਂ ਦਾ ਆਦਰਸ਼
• ਲੇਖਕ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਿਰਧ-ਘਰਾਂ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।
• ਉੱਥੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਹੱਸਦੇ-ਮੁਸਕਰਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲਤੀਫ਼ੇ ਛੱਡਦੇ ਹਨ।
• ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੈਰ ਅਤੇ ਤਫ਼ਰੀਹ ਦਾ ਪੂਰਾ ਹੱਕ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ‘ਰਾਜੇ’ ਤੇ ‘ਉਸਰੱਈਏ’ ਹਨ।
ਅਜਿਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਿਆਂ ਲੇਖਕ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਿਰਧ-ਘਰਾਂ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਵੀ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਬਿਰਧ-ਘਰ ਬਣਾਵੇ। ਉਹ ਬਜ਼ੁਰਗ ਬਿਰਧ-ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੱਸਦੇ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦੇ, ਲਤੀਫ਼ੇ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਅਤੇ ਸਿਆਲ ਵਿੱਚ ਧੁੱਪ-ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਅਤੀਤ ਵੱਲ ਝਾਕਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੈਰ ਤੇ ਤਫ਼ਰੀਹ ਦਾ ਹੱਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਰਾਜੇ ਤੇ ਉਸਰੱਈਏ (ਕਰਤਾ) ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਨਿਬੰਧ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਸ਼ਾ: ਨਿਰਾਸ਼ਾਜਨਕ ਬੁਢਾਪੇ ਦਾ ਖੰਡਨ
ਇਸ ਨਿਬੰਧ ਦਾ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਾ ਬੁਢਾਪਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਬੁਢਾਪੇ ਦੇ ਉਸ ਰੂਪ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਨਿਤਾਣੇ ਅਤੇ ਆਸਰਾ ਉਡੀਕਣ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
• ਬਦਅਸੀਸ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ: ਜਦੋਂ ਲੇਖਕ ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੂੰ ਸੜਕ ਪਾਰ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਬਜ਼ੁਰਗ ਉਸਨੂੰ ‘ਵੱਡੀਆਂ ਉਮਰਾਂ ਮਾਣਨ’ ਦੀ ਅਸੀਸ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਲੇਖਕ ਇਸਨੂੰ ‘ਬਦਅਸੀਸ’ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ।
• ਮੌਤ ਪ੍ਰਤੀ ਇੱਛਾ: ਲੇਖਕ ਸੜਕ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਕੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਆਸਰਾ ਉਡੀਕਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਤੁਰਦਿਆਂ-ਫਿਰਦਿਆਂ ਹੀ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਚਲੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋਣ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ
ਨਿਬੰਧ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸੰਦੇਸ਼ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬੁਢਾਪੇ ਨੂੰ ਨਿਤਾਣਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਸਗੋਂ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
• ਬੁਢਾਪਾ, ਲਾਭਦਾਇਕ ਸਮਾਂ: ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ, ਬੁਢਾਪਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸਮਾਂ ਹੈ ਜਦੋਂ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਬਣਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
• ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ: ਲੇਖਕ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਖੁਸ਼ੀ ਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰ ਸਕਣ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣ ਸਕਣ।
• ਕੰਮ ਛੱਡਣ ਦਾ ਡਰ: ਲੇਖਕ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਹ ਕੰਮ ਛੱਡ ਦੇਣਗੇ, ਉਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਬੂਹੇ ਉੱਤੇ ਆ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਿੱਤਰ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕੰਮ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ।
ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਮਿਸਾਲ
ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਠੋਸ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਲੇਖਕ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਬੁਢਾਪੇ ਨੂੰ ਸਾਰਥਕ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।
• ਲੇਖਕ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਕਵੀ ਦੋਸਤ ਵਰਿਆਮ ਅਮਰ ਦੇ 80-82 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
• ਉਹ ਬਜ਼ੁਰਗ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਤੀਹ ਵਰ੍ਹੇ ਗੁਜ਼ਾਰ ਕੇ ਆਏ ਸਨ ਅਤੇ ਹੁਣ ਵੀ ਕੌਲਸਰ ਕੋਲ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਦੁਕਾਨ ‘ਤੇ ਚੌਕੀਆਂ, ਪਾਵੇ ਤੇ ਚਕਲੇ ਆਦਿ ਬਣਾ ਕੇ ਵੇਚਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸ਼ਾਮ ਜੋਗੀ ਸਬਜ਼ੀ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਫਲ ਵੀ ਲੈ ਆਉਂਦੇ ਸਨ।
ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਿਰਧ-ਘਰਾਂ ਦਾ ਆਦਰਸ਼
ਨਿਬੰਧ ਦੇ ਇਸ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਲੇਖਕ ਬੁਢਾਪੇ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਇੱਕ ਆਦਰਸ਼ ਸਮਾਜਿਕ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
• ਲੇਖਕ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਿਰਧ-ਘਰਾਂ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
• ਉੱਥੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਹੱਸਦੇ-ਮੁਸਕਰਾਉਂਦੇ, ਲਤੀਫ਼ੇ ਛੱਡਦੇ ਅਤੇ ਤਫ਼ਰੀਹ (ਮਨੋਰੰਜਨ) ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਹਨ।
• ਲੇਖਕ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਬਿਰਧ-ਘਰ ਹੋਣ।
ਨਿਬੰਧ ਦਾ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਤੇ ਮੌਲਿਕ ਪੱਖ
• ਇਸ ਨਿਬੰਧ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਜ਼ੁਰਗ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਭਰਪੂਰ ਹੈ।
• ਇਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜ਼ਿੰਦਾ-ਦਿਲੀ ਨਾਲ ਗੁਜ਼ਾਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇਣਾ ਹੈ।
• ਨਿਬੰਧ ਵਿੱਚ ਯਥਾਰਥਕਤਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਰੁਮਾਂਟਿਕ ਅੰਸ਼, ਹਾਸ-ਰਸ ਤੇ ਕਰੁਣਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
• ਨਿਬੰਧ ਦਾ ਅੰਤ ਡਰਾਉਣਾ ਪਰੰਤੂ ਸੁਝਾਉ ਵਾਲਾ ਹੈ।
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ, ‘ਸੜਕ ਪਾਰ ਕਰਦਾ ਬੁਢੇਪਾ’ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਪੜਾਅ, ਬੁਢਾਪੇ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਹੱਲ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮਰਥਨ ਵਿੱਚ ਲੱਭਦਾ ਹੈ।
