ਵਤਨ ਦਾ ਪਿਆਰ – Analysis
ਪ੍ਰੋ. ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸੱਚਾ ਪਿਆਰ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਡੂੰਘੀਆਂ ਤਹਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਤੋਂ ਹੀ ਉਪਜਦਾ ਹੈ। ਵਤਨ-ਪਿਆਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਮਾਂ, ਭੈਣ ਅਤੇ ਇਸਤਰੀ ਨਾਲ ਡੂੰਘੇ ਪਿਆਰ ਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਾਲਮਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਖੜ੍ਹਨ ਲਈ ਕੁਰਬਾਨੀ, ਅਣਖ ਅਤੇ ਇਕਮੁੱਠਤਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ। ਸੁਖ-ਵਿਲਾਸੀ ਜੀਵਨ ਕੌਮ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਦੁੱਖ ਤੇ ਮਿਹਨਤ ਨੇਕੀਆਂ ਅਤੇ ਉੱਚ ਆਦਰਸ਼ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਵਾਣੀ “ਦੁੱਖ ਦਾਰੂ ਸੁਖ ਰੋਗ ਭਇਆ” ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅਸਲ ਜੀਵਨ ਦੁੱਖਾਂ ਵਿਚ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਲੇਖਕ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹੀ ਅਸਲ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਮਾਣਦੇ ਹਨ।
- ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਡੂੰਘੀਆਂ ਤਹਾਂ ਅਤੇ ਸੱਚਾ ਪਿਆਰ
- ਸਤਹੀ ਸੁਖਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਮਨੁੱਖ ਪਿਆਰ ਦਾ ਅਸਲ ਰਸ ਨਹੀਂ ਮਾਣ ਸਕਦੇ।
- ਡੂੰਘੇ ਦਰਦ ਹੀ ਆਦਰਸ਼ ਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰੋ. ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸੱਚਾ ਪਿਆਰ ਸਿਰਫ਼ ਉਹੀ ਮਨੁੱਖ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਡੂੰਘੀਆਂ ਤਹਾਂ ਦਾ ਵਾਸੀ ਹੋਵੇ। ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਉੱਪਰੀ ਸੁਖਾਂ, ਪੇਟ-ਪੂਜਾ ਜਾਂ ਰਸਨਾ ਦੇ ਸੁਆਦ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਿਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਪਿਆਰ ਦੇ ਅਸਲ ਰਸ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਾਣ ਸਕਦਾ। ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੀਆਂ ਖ਼ੁਦਗਰਜ਼ੀ ਭਰੀਆਂ ਲਾਲਸਾਵਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਵਿੱਚ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਤੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹੀ ਜੀਵਨ ਹੈ।
ਪਰ ਅਸਲ ਜੀਵਨ ਤਾਂ ਉਸ ਦਰਦ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦਾ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਆਤਮਾ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਉਸ ਦਰਦ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ, ਤਦ ਹੀ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਾਹਮਣੇ ਕੋਈ ਉੱਚਾ ਆਦਰਸ਼ ਰੱਖ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਕਰਮਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦਿਸ਼ਾ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਡੂੰਘੇ ਦਰਦ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਅਸਲ ਪਿਆਰ ਦੀ ਪੀੜ ਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਨਾਲ ਜੋੜਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਸਤਹੀ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਵਾਲੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕਦੀ।
- ਘਰ ਤੋਂ ਵਤਨ-ਪਿਆਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ
- ਮਾਂ, ਭੈਣ ਅਤੇ ਪਤਨੀ ਨਾਲ ਡੂੰਘੇ ਪਿਆਰ ਤੋਂ ਹੀ ਵਤਨ-ਪ੍ਰੇਮ ਉੱਗਦਾ ਹੈ।
- ਇਸਤਰੀ ਦੇ ਤਿਆਗ ਦੀ ਭ੍ਰਮਿਤ ਧਾਰਨਾ ਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ।
ਵਤਨ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਅਸਲ ਸਰੋਤ ਘਰ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੇ ਸਨੇਹ ਨਾਲ, ਭੈਣ ਦੀ ਮਮਤਾ ਨਾਲ ਅਤੇ ਪਤਨੀ ਦੀ ਸਾਂਝ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਨਾ ਸਿੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਡੂੰਘਾ ਪਿਆਰ ਉਸਨੂੰ ਆਹਿਸਤਾ-ਆਹਿਸਤਾ ਆਪਣੇ ਵਤਨ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ। ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਘਰ ਨਾਲ ਸੱਚਾ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਵਤਨ ਨਾਲ ਸੱਚਾ ਨਿਭਾਹ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ।
ਪਰ ਭਾਰਤੀ ਧਾਰਮਿਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ ਘਰ ਅਤੇ ਇਸਤਰੀ ਦੇ ਤਿਆਗ ਨੂੰ ਹੀ ਆਦਰਸ਼ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ। ਸੰਨਿਆਸੀ ਅਤੇ ਸਾਧੂ ਇਸਤਰੀ ਦਾ ਤ੍ਰਿਸਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਰਹੇ ਕਿ ਉਸਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰਨਾ ਹੀ ਮੁਕਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਘਰ, ਬੱਚਿਆਂ, ਮਾਂ-ਭੈਣ ਅਤੇ ਇਸਤਰੀ ਦਾ ਪਿਆਰ ਪਾਪ ਜਿਹਾ ਲੱਗਣ ਲੱਗਾ।
ਇਸ ਗਲਤ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਕੇ ਇਸਤਰੀ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਦਰਸਾਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਪਸ਼ਟ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ:
“ਭੰਡਿ ਜੰਮੀਐ ਭੰਡਿ ਨਿਮੀਐ ਭੰਡਿ ਮੰਗਣੁ ਵੀਆਹੁ । ਭੰਡਹੁ ਹੋਵੈ ਦੋਸਤੀ ਭੰਡਹੁ ਚਲੈ ਰਾਹੁ ॥ … ਸੋ ਕਿਉ ਮੰਦਾ ਆਖੀਐ ਜਿਤੁ ਜੰਮਹਿ ਰਾਜਾਨੁ ॥”
ਇਹ ਸੱਚਾਈ ਸਾਬਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਘਰ ਦੇ ਡੂੰਘੇ ਪ੍ਰੇਮ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਵਤਨ-ਪਿਆਰ ਦੀ ਜੋਤ ਜਗਦੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਦੇ ਸਥਿਰ ਰਹਿ ਸਕਦੀ ਹੈ।
- ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕੁਰਬਾਨੀ ਅਤੇ ਅਣਖ
- ਲਾਲਚੀ ਜਰਵਾਣਿਆਂ ਦੀ ਇਕੱਠੀ ਹੈਵਾਨੀਅਤ।
- ਬੇਆਸਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਕੁਰਬਾਨੀ ਤੇ ਇਕਮੁੱਠਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ।
ਜਦੋਂ ਜਰਵਾਣੇ ਲਾਲਚ ਅਤੇ ਮੁਲਕਗੀਰੀ ਦੀ ਭੁੱਖ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਏਕਤਾ ਮਨੁੱਖੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਹੈਵਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਬਘਿਆੜਾਂ ਵਾਂਗ ਖੂਨ ਅਤੇ ਮਾਸ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਨਿਰਦੋਸ਼ਾਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਅਤੇ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਪਰ ਜਦੋਂ ਅਜਿਹੇ ਜਰਵਾਣਿਆਂ ਦੀ ਹੈਵਾਨੀਅਤ ਮਾਸੂਮ ਮਾਵਾਂ, ਭੈਣਾਂ, ਇਸਤਰੀਆਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਗਲਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ, ਤਦ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਵਤਨ-ਪਿਆਰ ਦੀ ਜੋਤ ਜਗਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਸਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਇਕਮੁੱਠਤਾ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਅਣਖ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਬੇਆਸਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਉਹ ਜਾਨ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਲਗਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਹੀ ਵਤਨ-ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਅਸਲੀ ਰੂਪ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਬਘਿਆੜਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਭੁੱਖ ਚਲਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਓਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਤਨ-ਪ੍ਰੇਮੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸੀ ਵਿੱਚੋਂ ਅਸਲ ਅਣਖ, ਵੀਰਤਾ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦਾ ਜਨਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
- ਸੱਚਾ ਦੇਸ਼-ਪਿਆਰ ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਆਚਰਨ
- ਦੁੱਖ ਸਹਿਣ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿਚ ਨੇਕੀਆਂ ਅਤੇ ਉੱਚ ਆਦਰਸ਼ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
- ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਤੇ ਆਰਾਮ ਵਿਚ ਗੁੰਝੇ ਲੋਕ ਕਾਇਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਦੁੱਖਾਂ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਨੇਕੀਆਂ ਦੇ ਬੀਜ ਅੰਕੁਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਦਰਦ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਵੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਵੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਦੂਜੇ ਦੀ ਪੀੜ ਲਈ ਹਮਦਰਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਉੱਚੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਵੱਲ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਉੱਠ ਕੇ ਕੌਮ ਅਤੇ ਵਤਨ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਜਿਊਂਦੇ ਹਨ।
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਜਿਹੜੇ ਮਨੁੱਖ ਸਿਰਫ਼ ਸੁਖਾਂ, ਆਰਾਮਾਂ ਅਤੇ ਰਸਨਾ-ਵਿਲਾਸ ਵਿੱਚ ਗੁੱਝੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਕਾਇਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਗਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹੌਸਲੇ ਦਾ ਖੂਨ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਜਾਂ ਧਰਮ ਲਈ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇਣ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੇ। ਅਸਲ ਦੇਸ਼-ਪ੍ਰੇਮ ਉਹੀ ਹੈ ਜੋ ਦੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਹਾਰ ਕੇ ਮਨੁੱਖੀ ਆਚਰਨ ਨੂੰ ਨੇਕੀਆਂ ਅਤੇ ਅਣਖ ਨਾਲ ਜੋੜੇ।
- ਇਤਿਹਾਸਕ ਉਦਾਹਰਣ ਅਤੇ ਸਿੱਖ
- ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਰਾਜੇ ਸੁਖ-ਵਿਲਾਸੀ ਹੋ ਕੇ ਕੌਮਾਂ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਗਏ।
- ਜਪਾਨੀ, ਫਰਾਂਸੀਸੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਕੌਮਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ-ਭਰੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤਾਕਤ।
ਇਤਿਹਾਸ ਗਵਾਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਰਾਜੇ ਤੇ ਹਕੂਮਤਦਾਰ ਸੁਖ-ਵਿਲਾਸੀ ਬਣ ਗਏ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕੌਮਾਂ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸੁਖਾਂ ਦੀਆਂ ਗੋਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਲੇ ਰਾਜੇ ਸ਼ਰਾਬ, ਨਾਚ-ਰੰਗ ਅਤੇ ਰਸਨਾ-ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਵਿੱਚ ਅਜੇਹੇ ਫਸੇ ਕਿ ਉਹ ਕੌਮਾਂ ਦੇ ਸੱਚੇ ਰਾਖੇ ਨਾ ਰਹੇ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਗੁਲਾਮੀ ਅਤੇ ਤਬਾਹੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ।
ਪਰ ਕੁਝ ਕੌਮਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਕੁਰਬਾਨੀ ਅਤੇ ਤਿਆਗ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਮਹਾਨਤਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਜਪਾਨੀ ਕੌਮ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਤਨ ਲਈ ਅਣਖ ਨਾਲ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ, ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਕੌਮ ਨੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇ ਰਸਤੇ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਲੜਾਈ ਲੜੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਕੌਮ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਇਕਤਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਕੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਤਾਕਤ ਬਣਾਈ। ਇਹ ਸਭ ਉਦਾਹਰਣ ਸਾਨੂੰ ਸਿੱਖਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਕੁਰਬਾਨੀ, ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸੰਸਕਾਰ ਹੀ ਕੌਮਾਂ ਦੀ ਅਸਲ ਤਾਕਤ ਹਨ।
- ਵਤਨ ਨੂੰ ਘਰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ
- ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਦੁੱਖਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਹੋਣ।
- ਘਰ ਤੇ ਵਤਨ ਦੀ ਏਕਤਾ ਹੀ ਦੇਸ਼-ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਅਸਲ ਨੀਂਹ ਹੈ।
ਜਿਵੇਂ ਘਰ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਦੇ ਦੁੱਖ-ਸੁੱਖ ਦੇ ਸਾਥ ਨਾਲ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਓਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਤਨ ਵੀ ਉਸ ਵੇਲੇ ਅਸਲੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਘਰ ਬਣਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਲੋਕ ਉਸ ਨਾਲ ਦੁੱਖ-ਸੁੱਖ ਸਾਂਝੇ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਿਰਫ਼ ਆਰਾਮ ਅਤੇ ਸੁਖ ਦੇ ਸਮੇਂ ਹੀ ਵਤਨ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਅਸਲ ਦੇਸ਼-ਪ੍ਰੇਮੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਅਸਲ ਪਿਆਰ ਤਾਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਪਰਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਵਤਨ ਮੁਸੀਬਤ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਲੋਕ ਉਸ ਲਈ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣ।
ਘਰ ਅਤੇ ਵਤਨ ਦੀ ਏਕਤਾ ਹੀ ਦੇਸ਼-ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਅਸਲ ਨੀਂਹ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਮਿਲ ਕੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਔਖਾਈਆਂ ਨੂੰ ਸਹਾਰਦੇ ਹਨ, ਓਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੌਮ ਦੇ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਵਤਨ ਦੇ ਦੁੱਖ-ਸੁੱਖ ਸਹਿਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਜਦ ਇਹ ਏਕਤਾ ਬਣਦੀ ਹੈ, ਤਦ ਹੀ ਵਤਨ ਹਰੇਕ ਦੇ ਦਿਲ ਦਾ ਅਸਲ ਘਰ ਬਣਦਾ ਹੈ।
- ਅਸਲ ਜੀਵਨ ਦੁੱਖਾਂ ਵਿਚ ਹੈ
- ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦਾ “ਦੁੱਖ ਦਾਰੂ ਸੁਖ ਰੋਗ ਭਇਆ”।
- ਸੱਚਾ ਦੇਸ਼-ਪਿਆਰ ਗੀਤਾਂ-ਟੱਪਿਆਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਤੀਬਰ ਬਚਨਾਂ ਤੇ ਕਰਮਾਂ ਨਾਲ ਜੰਮਦਾ ਹੈ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ: “ਦੁੱਖ ਦਾਰੂ ਸੁਖ ਰੋਗ ਭਇਆ”, ਜੋ ਇਹ ਸਿੱਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸਲ ਜੀਵਨ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਆਰਾਮ ਵਿਚ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਦਰਦ, ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਵਿਚ ਹੈ। ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਸਿਰਫ਼ ਸੁਖ ਅਤੇ ਆਰਾਮ ਤੇ ਤੁਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਗਹਿਰੇ ਅਰਥ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਦੇ ਅਸਲ ਸੁਖ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਸਕਦਾ।
ਸੱਚਾ ਦੇਸ਼-ਪ੍ਰੇਮ ਵੀ ਗੀਤਾਂ, ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਜਾਂ ਟੱਪਿਆਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਉਪਜਦਾ। ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਤੀਬਰ ਬਚਨਾਂ, ਸੱਚੇ ਕਰਮਾਂ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਨਾਲ ਜਨਮ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼ ਉਹੀ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਦੁੱਖ ਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
- ਦੇਸ਼-ਭਗਤੀ ਬੀਜ ਵਾਂਗ ਹੈ
- ਸਦੀਆਂ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ ਦੇਸ਼-ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਉੱਗਣ ਤੇ ਮਿਟਣ ਵਿਚ।
- ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਕੌਮਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਾ ਉਦਾਹਰਣ।
ਦੇਸ਼-ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਬੀਜ ਇਕ ਦਿਨ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਉੱਗਦੇ; ਸਦੀਆਂ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਧਣ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋਣ ਵਿਚ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਸਿਰਫ਼ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ, ਦਰਦ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਕਮੁੱਠਤਾ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਜੇ ਇਹ ਬੀਜ ਅਸਲ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਅਣੁਭਵ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਬੋਏ ਜਾਣ, ਤਾਂ ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਫਲ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ।
ਇਸਦਾ ਉੱਤਮ ਉਦਾਹਰਣ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਕੌਮਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਵਿਚ ਉਹ ਭੋਗ-ਵਿਲਾਸ ਦੇ ਸੁਖਾਂ ਤੋਂ ਉੱਠ ਕੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਕੁਰਬਾਨ ਹੋਏ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਭਰੇ ਕਰਮਾਂ ਨਾਲ ਦੇਸ਼-ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਜੋਤ ਨੂੰ ਜਗਾਇਆ, ਜੋ ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਰੌਸ਼ਨੀ ਬਣ ਕੇ ਰਹੀ।
- ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀਆਂ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ
- ਦਰਦ, ਦੁੱਖ ਤੇ ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਲੋੜ।
- ਖੱਦਰ ਪਹਿਨਣਾ, ਸਾਦਗੀ ਭਰਿਆ ਜੀਵਨ ਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਹੀ ਦੇਸ਼-ਪਿਆਰ ਜਗਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀਆਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹੰਕਾਰਪੂਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਵਤਨ-ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਉੱਚ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਦਰਦ, ਦੁੱਖ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਟੈਕਸਟ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਡੂੰਘੀਆਂ ਤਹਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਦਰਦ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤੇ, ਕੋਈ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਸੱਚੇ ਪਿਆਰ, ਆਦਰਸ਼ ਜਾਂ ਦੇਸ਼-ਭਗਤੀ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਸਕਦਾ। ਸਿਰਫ਼ ਉੱਤੇਲੇ ਸੁਖ-ਸਹੂਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਜੀਉਂਦੇ ਲੋਕ ਕਾਇਰਤਾ ਅਤੇ ਆਤਮ-ਕੇਂਦਰਿਤ ਸੋਚ ਵਿਚ ਫਸੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਮਨੁੱਖਤਾ ਅਤੇ ਵਤਨ ਪ੍ਰਤੀ ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਅਸਲ ਰਸ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੇ।
ਇਸੇ ਲਈ, ਖੱਦਰ ਪਹਿਨਣਾ, ਸਾਦਗੀ ਭਰਿਆ ਜੀਵਨ ਜੀਉਣਾ, ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਤਿਆਗ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇ ਰਾਹ ਤੇ ਚੱਲਣਾ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵਤਨ-ਪਿਆਰ ਦੀ ਜੋਤ ਜਗਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਡਾ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ, ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਅਮਲ ਹੀ ਸੱਚੇ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਦੇਸ਼-ਭਗਤੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਦੇਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਵਤਨ ਪ੍ਰਤੀ ਅਸਲ ਭਾਵਨਾ ਉਸ ਸਮੇਂ ਜਨਮ ਲੈਂਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਘਰ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਆਪਣੀ ਸੁਖ-ਸਹੂਲਤਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਕੇ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਸਾਦਗੀ ਭਰੀ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਭਰੀ ਬਣਾਉਣੀ ਪਵੇਗੀ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਆਪਣੀ ਭੂਮਿ, ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਕੌਮ ਦੇ ਲਈ ਅਸਲ ਵਤਨ-ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਉਭਾਰ ਸਕਣ।
- ਅੰਤਿਮ ਨਿਸਕਰਸ਼
- ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹੀ ਅਸਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਮਾਣਦੇ ਹਨ।
- ਭੋਗ-ਵਿਲਾਸੀ ਲੋਕ ਕਦੇ ਸੱਚੇ ਪਿਆਰ ਜਾਂ ਆਦਰਸ਼ ਤਕ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੇ।
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਅਸਲ ਮਾਨ ਉਹੀ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਡਰਦਾ ਨਹੀਂ। ਟੈਕਸਟ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਸਿਰਫ਼ ਭੋਗ-ਵਿਲਾਸ, ਸੁਖ ਅਤੇ ਆਰਾਮ ਵਿੱਚ ਫਸੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਸੱਚੇ ਪਿਆਰ, ਆਦਰਸ਼ ਜਾਂ ਦੇਸ਼-ਭਗਤੀ ਦੀ ਅਸਲੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਸਕਦੇ।
ਸੱਚਾ ਪਿਆਰ, ਦੇਸ਼-ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਉੱਚ ਆਦਰਸ਼ ਉਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਜਨਮ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਜੀਵਨ ਦੇ ਗਹਿਰੇ ਦਰਦ, ਤਿਆਗ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਸਹਿਣਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਉੱਤੇਲੇ ਸੁਖਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਆਤਮ-ਸਮਰਪਣ, ਬਲਿਦਾਨ ਅਤੇ ਦਿਲੋਂ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ।
ਇਸ ਲਈ ਅਸਲ ਜੀਵਨ ਦਾ ਰਸ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚਾ ਮਾਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਉਹੀ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਹਿੰਮਤ ਨਾਲ ਖੜਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਜੋ ਦੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਹਿਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਉਹ ਸ਼ਕਤੀ, ਨੇਕੀਆਂ ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਿਰਫ਼ ਆਰਾਮ ਅਤੇ ਭੋਗ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ।
